Wat is decubitus en hoe kun je het behandelen?

14 april 2021
Door Nathalie Damen
- 0 reacties

Bij decubitus (doorliggen) is de huid ernstig beschadigd door aanhoudende druk op de huid. Deze doorligplekken komen vaak voor bij mensen die door ziekte bedlegerig of minder mobiel zijn. In het begin kun je ze herkennen aan rode plekken op de huid en een branderig gevoel. Bij diepere decubitus kan de huid los gaan hangen en kunnen blaren of diepe wonden ontstaan. Om dit te voorkomen, is het van belang om decubitus goed te behandelen. Wij vroegen wondspecialist Frank Manders van Wondzorg Arnhem om advies.

Waardoor ontstaat decubitus eigenlijk?

“Doorligplekken ontstaan door de inwerking van druk en wrijving op plekken waar een bot dicht onder de huid zit. Het bot geeft druk op de huid en als er dan ook nog beweging bijkomt, ontstaan inwendige wrijvingskrachten die de huid eenvoudig stuk kunnen maken. De meeste decubitus vind je op de hielen, de stuit en de zitbeenderen. Vooral op de stuit kan beginnende decubitus erg lijken op smetplekken. In zo’n geval is het belangrijk om te kijken of de roodheid met de vingers ‘weggedrukt’ kan worden. Is dit niet het geval? Dan is de beschadiging vaak al dieper en is er meestal sprake van decubitus.

Bij langdurige bedlegerigheid kan helaas ook sprake zijn van een combinatie van decubitus en smetten. Het is niet ongebruikelijk dat in de laatste fase van het leven incontinentie optreedt, waardoor de huid snel kan verslechteren. In urine zitten namelijk zuren en in ontlasting vetoplossende enzymen die de huid kunnen aantasten. Daarnaast is (enorm) gewichtsverlies niet uitzonderlijk. Vooral dan liggen de botten (stuit, zitbeenderen) direct onder een zeer dunne huid. Er is dan niet veel voor nodig om de huid te beschadigen.”

Hoe kun je doorligwonden voorkomen?

“Doorligplekken voorkom je door druk en wrijving in de huid geen of slechts een geringe kans te geven. Voorkom dus dat de persoon te lang in één en dezelfde positie zit of ligt. Zo lang het lichaam zelf nog goed functioneert, zal iemand automatisch gaan verzitten of verliggen als de druk te groot wordt. Maar als deze zenuwprikkels niet meer afdoende reageren op de aanhoudende druk kan het mislopen.

Er bestaan allerlei hulpmiddelen om doorliggen zo veel mogelijk te voorkomen, zoals speciale zitkussens en matrassen. Daarmee kan de huid in sommige gevallen langer worden blootgesteld aan de druk, maar uiteindelijk kunnen ook hierop drukplekken ontstaan. Het advies blijft dus om de persoon regelmatig van houding te wisselen of daarbij te helpen. Hoe vaak dit nodig is, valt niet te zeggen omdat het van veel factoren afhangt.

Zorg wel altijd voor een goede ondersteuning met (speciale) kussens, zodat iemand ook comfortabel enkele uren in een andere positie kan liggen. De hielen kunnen eenvoudig vrij gelegd worden door een stevig kussen onder de kuiten tot aan de hiel te leggen.“

Wat moet je absoluut niet doen bij het verzorgen van decubitus?

“Als bij decubitus sprake is van een (grote) wond, dan moet deze uiteraard behandeld worden door een professional. Om dit te voorkomen, is het belangrijk om de huid niet aan het zicht te onttrekken. Dus liever niets erop plakken en dit dagen laten zitten, want je weet dan niet hoe het zich verder ontwikkelt. Gebruik ook geen windringen, want die verhogen rondom de plek de druk waardoor de doorbloeding gevaar loopt.

In het verleden werd het gebruik van een schapenvacht veelvuldig geadviseerd, maar hierover bestaat geen eenduidigheid. Het gevaar is dat de inzet hiervan de alertheid op doorliggen vermindert, wat uiteraard niet goed is. Daarnaast kan zo’n schapenvacht vies worden, waardoor de haren gaan klonteren en juist druk geven. Aan de andere kant kan het in sommige gevallen juist de huid wat droger en in een betere conditie houden, omdat het wat luchtdoorstroming mogelijk maakt.

Daarnaast is het bij decubitus van belang om de huid niet te gaan masseren. Een goede crème of niet vettige zalf kan de huid in een goede conditie houden, maar deze moet je dan wel rustig in de huid wrijven. Masseren is namelijk voor iedereen anders. De een zal dit wellicht heel stevig doen en wrijving veroorzaken, waardoor juist een groter risico op huidbeschadiging ontstaat.”

Heeft u tips voor de huidverzorging van doorligplekken na chemotherapie of bestraling?

“De algemene tips voor decubitus behandeling zijn ook hierbij van kracht. Maar na chemo en vooral bestraling, kan de huid nog (zeer) lange tijd kwetsbaar zijn. Daarom is mijn advies om zo min mogelijk kleeflagen op de huid te gebruiken, de huid zo minimaal mogelijk te belasten en ervoor te zorgen dat de huidconditie optimaal blijft.

Gebruik bij een erg droge huid een zalf, zoals Cremor cetomacrogol of Lanette crème. Die zijn gewoon bij de drogist te verkrijgen. Als de huid wat vochtiger wordt, kun je een crème of bodylotion gebruiken. Alles bij voorkeur ongeparfumeerd. Als er al sprake is van een (lichte) huidbeschadiging kan een speciale barrière zalf gebruikt worden, zoals Proshield. Dit heeft vooral nut als de huid regelmatig vochtig wordt.”

Kun je decubitus goed zelf behandelen? En waarbij kan een huidspecialist ondersteunen?

“Je kan nagenoeg alle handelingen op dit gebied prima zelf uitvoeren. Maar het allerbelangrijkste wat je kan doen bij decubitus is kijken, kijken en nog eens kijken. Door de huid zeer regelmatig te inspecteren, kunnen ernstige problemen vaak voorkomen worden. Daarnaast is het belangrijk om snel een expert in te schakelen als je het niet vertrouwt.”